İngiltere’nin önde gelen edebiyat ödüllerinden biri olan Women’s Prize for Fiction (Kadın Edebiyatı Ödülü olarak çevrilebilir) bu yılki uzun listesini açıkladı.
Adaylardan söz etmeden önce kısaca bu ödülü tanıtmakta fayda var.

1991 yılında, yine bir İngiliz ödülü olan Booker Edebiyat Ödülü, kısa listesine bir tane bile kadın yazar eklememişti. O yıl basılan kitapların %60’ı kadın yazarlar tarafından yazılmış olmasına rağmen, bu prestijli adaylığa hiçbir kadını layık görmemişlerdi.
Bunu haksızlık olarak gören edebiyat çevresinden birçok yayıncı, yazar ve gazeteci kadın ve erkek meseleye el attı. Yapılan araştırmalarda gördüler ki tüm dünyada prestijli edebi kurumlar ve ödüller genellikle erkek yazarlara yer veriyor. Kadın yazarlara ait bir platform oluşturmak için 1996 yılından itibaren Women’s Prize for Fiction her yıl bir kadın yazarı ödüllendirmekte.

Başvuru koşullarında yalnızca kadın olmak, romanın İngilizce dilinde ve İngiltere’de basılmış olması şartı var. 16 kitaplık bir uzun liste ilk etapta açıklanır. Sonra bu liste 6 kitaplık bir kısa listeye dönüşür ve yaz gibi de kazanan roman 30,000 İngiliz Sterlin ödülünü alır.
25. yılını henüz kutlamış olan bu ödülü almış bazı ünlü yazarlar arasında Zadie Smith, Carol Shields ve Chimamanda Ngozi Adichie gibi isimler var.
Genel bir bakışla, bu seneki 16 kitabın altısı Britanyalı, beşi Amerikan, ikisi İrlandalı ve birer Kanadalı, Gana asıllı Amerikan ve Barbadoslu yazarlar tarafından kaleme alınmış.

Birçok edebi ödülde olduğu gibi Women’s Prize da ilk kez bir kitabı basılmış yazarlara yer vermeyi önemsiyor. Bu sene altı tane eser, yazarlarının ilk kitabı. Tabii, listede Ali Smith, Susanna Clarke ve Yaa Gyasi gibi bilinir isimler de mevcut. Bir çeşitlilik örneği olmayı amaçlayan bir liste gibi görebiliriz.

Tam liste şöyle ki:
“Because of You” - Dawn French
“Burnt Sugar” - Avni Doshi
“Consent” - Annabel Lyon
“Detransition, Baby” - Torrey Peters
“Exciting Times” - Naoise Dolan
“How the One-Armed Sister Sweeps Her House” - Cherie Jones “Luster” - Raven Leilani
“No One is Talking About This” - Patricia Lockwood “Nothing But Blue Sky” - Kathleen MacMahon “Piranesi” - Susanna Clarke
“Small Pleasures” - Clare Chambers

“Summer” - Ali Smith
“The Golden Rule” - Amanda Craig “The Vanishing Half” - Brit Bennett “Transcendent Kingdom” - Yaa Gyasi “Unsettled Ground” - Claire Fuller

Bu senenin en baskın temalarından biri de ikizler. 3 tane kitap ikizler ile alakalı.
Brit Bennett’in “The Vanishing Half” kitabı, tek yumurta ikizi iki kız kardeşin birbirinden bambaşka hayatlar tercih etmelerine rağmen tecrübe ettikleri paralelliklerden ve kaderlerinin bir şekilde yeniden buluşmasından bahsediyor.

Claire Fuller’in “Unsettled Ground” romanı ise ikizler temasında hep alışık olduğumuz genç kardeşleri konu alma klişesini aşmış. Burada Jeanie ve Julius 51 yaşındalar ve hala anneleri ile birlikte kırsalda, küçük bir evde yaşıyorlar. Yoksulluk temasını hayatın sakin yanlarını da resmederek yumuşakça işlemiş Fuller, fakat birden anne ölür ve bildikleri yaşamdan çok uzaklaşma tehdidi ile ikizler baş başa kalır.
Annabel Lyon’un “Consent” adlı kitabındaki ikizlerin ise epey hareketli hayatları var. Güç dengeleri ve tehlikeli ilişkiler öne çıkıyor.

Raven Leilani’nin “Luster” ve Naoise Dolan’ın “Exciting Times” romanları “insan beşer, kuldur şaşar” atasözünü hatırlatıyor. Bolca yanlış karar ve düşüp düşüp kalkmak ile alakalı bu iki kitap da.

Cherie Jones’un “How the One-Armed Sister Sweeps Her House”, Clare Chambers’ın “Small Pleasures”, Yaa Gyasi’nin “Transcendent Kingdom” ve Kathleen MacMahon’ın “Nothing But Blue Sky” kitapları birbirinden epey farklı tür, zaman ve coğrafyalarda geçse de hepsinde hikaye kendini kademeli olarak her yeni gelen bilgi ile biraz daha katmanlı ve karmaşık hale getiriyor. Bu saydığım romanlar, cinayet, suç, göç ve madde bağımlılığı gibi hayatın temel ama bir o kadar da sarsıcı meselelerini ele alıyor.

Listedeki en sıra dışı eserlerden biri Susanna Clarke’ın fantastik romanı “Piranesi”. Biraz mitoloji ve gizem seviyorsanız bu kitap ilginizi çekebilir. Piranesi’nin evi sonsuz bir labirent ağı ve bu odalarında içinde bir okyanus var ve Piranesi korkusuzca bu evi keşfe çıkıyor. Sürekli evde olduğumuz pandemi günlerinde bir eve karşı bu bakış açısı ilginç olabilir. Kısacık da bir kitap...
Anne-kız teması yine bu yıl da kendini gösteriyor. Komedyen-yazar Dawn French’in “Because of You” ve geçen sene Booker ödülüne aday olan Avni Doshi’nin “Burnt Sugar” kitapları anne-kız ilişkisine çok yalın ve çıplak bir şekilde değiniyor.
Ve gazete ve dergi altbaşlıklarında en çok gördüğümüz kitap, “Detransition, Baby”. Sebebi de hem kitabın konusu hem de yazarın kendisi. Bu ödüle ilk trans kadın aday olan Amerikalı yazar Torrey Peters, ilk kitabında “detransition” denilen bir transın yeniden cinsiyet değiştirme sürecini ve aile kurma yolculuğunu komik bir dille anlatıyor.

Ali Smith’in o meşhur mevsim dörtlemesinin sonuncu romanı olan “Summer” da aday.

Amanda Craig’in “The Golden Rule” kitabı, iki kadının birbirlerinin kocalarını öldürme planı ile başlıyor.
Son olarak “No One is Talking About This” romanında Patricia Lockwood bir sosyal medya fenomeni kadının toplum tarafından bilinen kimliği karşısında yaşadığı sıkışmayı ve hüsranını anlatıyor.
Jüri başkanı ödüllü yazar Bernardine Evaristo listenin birçok anlamda çeşitliliğinden memnun olduğunu ama piyasada daha fazla siyahi yazar görmek istediğini belirtti. Diğer bir jüri üyesi gazeteci-yazar Nesrine Malik ise açıklamasında, pandemi sürecinde başvurmuş çok sayıda romanı okurken ruhsal olarak iyileştiğini not etti.

Genel olarak edebi camiada bu uzun liste gerek içerik gerekse yazarların etnik ve kimlik çeşitliliğinden ötürü takdir gördü. Malumun ayanı niteliğinde bir not olarak şunu belirtmeliyim ki yeni basım olan bu kitapların Türkçe’ye çevrilmesi popülaritelerine göre zaman alabilir. Öte yandan hepsine hem online hem de İstanbul’daki birkaç kitapçıdan İngilizce olarak ulaşım sağlayabilirsiniz.

16 aday kitabın yalnızca 6’ya düşeceği kısa liste 28 Nisan’da, bu senenin kazananı da 7 Temmuz’da açıklanacak. O zamana kadar okuyup da “bu kazansın” ya da “falanca kazanırsa bence filanca sebepten oldu” dediğiniz kitap ve yazar yorumlarınızı bekleriz.