Öğrenciler Ses Çıkarır; Geçmişe Bakalım

Öğrenciler Ses Çıkarır; Geçmişe Bakalım


Öğrenci olayları dendiğinde tekinsiz sulara giriyor zihnimiz. 70’lerin sokak çatışmaları, politize olup kutuplaşmış öğrenciler, faili meçhuller, işgaller ve yeşil parkalar geliyor aklımıza. Bir de eşitlik, özgürlük gibi -maalesef- sloganlaşmış talepler, kantin konuşmaları, havadaki sol yumruk… 28 Şubat’ı özellikle, ilk ve en tutarlı tepkiyi veren her kesimden öğrencilerle hatırlıyoruz şimdilerde. Çünkü malum öğrencilerin bir fütursuzluğu var, üniversiteler kurumsallaştığından beri öyle üstelik. Görülüyor ki dünyada da Türkiye’de de öğrenci olayları bazı hak ve özgürlüklerin kapısını aralarlar hep.  En son Hong Kong olaylarına görüldü ki geniş tabana yayılabilecek bir potansiyeli de var öğrenci kıvılcımlı yükşelişlerin. Ve sonunda, tıpkı Dünya Gücü gibi artık herkeslerce kutlanabilen günler, başlangıçta Marksist hareketle birlikte olsa da sonunda tabana yayılabiliyor. 

 

Öğrenci olaylarını ateşleyen şey -tıpkı diğer toplumsal olaylar gibi- bazen bir yasak, istenmeyen bir değişiklik, zamlar, kolektif ve birlikte tepki uyandıracak bir iktidar baskısının sonucu olabiliyor ve sonuç olarak bambaşka yere gidebiliyor (kızların bazı kulüplere girmesine izin verilmemesiyle başlayan ve sonuçta polisin kampüse girişinin tamamen yasaklanmasıyla sonuçlanan olaylar gibi) veya daha büyük bir şiddetle sonuçlanabiliyor. Ama günün sonunda öğrenci olayları genellikle değişimin ayak sesleri oluyor. Geçmişe bakalım...

 

1876

1876 yılında medrese öğrencilerinin başlatmış olduğu protestolar sonucunda Sultan Abdulaziz tahttan indirildi, 5. Murat tahta çıkarıldı, 1. Meşrutiyet ilan edildi.

 

1908 

Medrese öğrencileri batılılaşma hareketlerini protesto etmek amacıyla Volkan Gazetesi’nin etrafında toplandı. Devam eden protestoların ardından 2. Meşrutiyet ilan edildi ve Abdulhamit tahttan indirildi.

 

1948 DTCF Olayları

1948 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesindeki dört öğretim üyesinin görevlerinden alınması sonucu protestolar başladı. Farklı ideolojik-siyasi görüşlerden insanların sık sık karşı karşıya geldiği Ankara Üniversitesi’nde patlak veren bu olaylar ülke genelindeki sağ-sol kavgalarının daha da alevlenmesine yol açtı.

 

 

28-29 Nisan Olayları

Demokrat Parti iktidarının politikalarını protesto etmek amacıyla 28 Nisan 1960’da İstanbul’dan başlayarak 29 Nisan 1960’da Ankara’ya sıçrayan gösterilerdir. Üniversite öğrencileri tarafından başlatıldı ve üniversitelerde öğretim görevlisi olarak çalışan akademisyenler de bu protestolara destek verdi. Devamında protestolara polis müdahalesi gerçekleşmesiyle öğrenciler-akademisyenler ve polis arasındaki gerilim arttı. Üniversitelerde gerçekleşen bu gösterilerden yaklaşık bir ay sonra askeri müdahale ile Demokrat Parti iktidarı devrildi, ihtilal sonrasında 147 öğretim görevlisi görevden alındı.

 

1968 Mayıs Olayları, Fransa 

Fransa’nın yakın tarihindeki kırılma noktalarından biridir. 1968 Mayıs ve Haziran aylarında, Fransa'da De Gaulle iktidarına karşı Nanterre Üniversitesi’nde öğrenci protestoları başladı. Bu öğrenci hareketi, ilerleyen zamanlarda işçi kesiminin de desteğini alarak gittikçe büyüdü. Beraberinde ülke genelinde ayaklanmalar, fabrika işgalleri ve genel grev yaşandı.

Olaylar, seçimlerin yeniden yapılmasıyla sonuçlanmışken, seçimler iktidar değişikliğini getirmedi. Ancak, yaklaşık bir yıl sonra  yapılan referandum sonrası De Gaulle görevinden ayrıldı. Öğrenci hareketleri ile başlayan süreçte siyasi sonuçların ötesinde kültürel ve toplumsal etkiler yoğun olarak hissedildi. 

Not: 1968 senesi diye anılan "şey" bir yıl değil, bir dönem. Dünya ve Türkiye tarihi için oldukça önemli. Üniversite öğrencilerinin aktif rol oynadığı bu sürecin sonunda ‘’68 kuşağı’’ kalıcı bir tabir olarak akıllarda yer etti.

 

1968 Olayları, Türkiye 

Avrupa’da yaşanan olayların da etkisiyle gençlik hareketleri hızla tırmandı. Öğrenciler Ankara’da Dil Tarih Coğrafya Fakültesinde boykot kararı aldılar. Birkaç gün içinde bu eylem İstanbul Hukuk Fakültesine de sıçradı. Üniversitenin toplantı odaları öğrenciler tarafından ele geçirildi. Protestoların neticesinde rektör ve protestocu öğrenciler radyoda gerçekleşen bir oturumla bir araya geldi, uzlaşma sağlandı. 

 

 

1969, Santa Barbara Olayı 

1969 yılında Santa Barbara sahiline 3 milyon galon yağ döküldüğünde Kaliforniya ve Güney Kaliforniya Üniversiteleri öğrencileri büyük bir protesto başlattı. Santa Barbara sahili boyunca 9 binden fazla hayvanın zarar görmesi üzerine küresel ısınma tartışmaları tetiklendi. Eylemler, küresel çapta ekolojik protestolar yapılmasına ve nihayet Dünya Günü olarak bilinen ekolojik günün kabul edilmesini sağladı. Dahası da var, uluslararası sularda tehlikeli yağ taşımacılığı ile ilgili kurallar değiştirildi. 

 

1970’ler

Sağ sol çatışmalarının üniversitelerde karşılığının yoğun olarak görüldüğü dönemler. Farklı grupların karşı karşıya gelmesi üniversitelerdeki öğrenci hareketlerini ve örgütlenmeleri arttırdı. Üniversitelerde devam eden öğrenci protestoları ve sokak hareketlerinin izleri 1980 darbesine giden süreçte görülür. Süngüye takılan çiçek görüntüsü de bu zamandan kalma bir hatıra. Olayların çoğunlukla Vietnam nedeniyle yaşanan ve Amerikan halkını ikiye bölen savaş tartışmalarından kaynaklandığını da göz önünde bulundurmalı. 

 

1971, İran 

İran İslam devrimine giden süreçte 1971'den itibaren protestoların hızı giderek artmaya başladı. Üniversite öğrencileri bu dönemde eylemlere aktif olarak katılıyorlardı. Yıllarca süren olaylar neticesinde 1979'a doğru Tahran başta olmak üzere çoğu üniversite ders programına devam edemez duruma gelmişti. 

 

 

1989 Tiananmen Meydanı Protestoları 

Hepimizin zihnine tankların önüne dikilip yollarını değiştirmelerine sebep olan protestocuyu sokan büyük öğrenci protestolarının merkezi Çin. Bu protestoların kahredici bir adı daha var, Tiananmen Meydanı Katliamı. Çin’in 1980’li yıllarda ekonomik krize girmesi, enflasyonun %30 artması ve Komünist Parti’nin insan hakları ihlalleri, yolsuzluk iddiaları ve ortadan kaybolan gençlerin öyküleri üst üste eklenince Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) reformcu lideri Hu Yaobang'ın partiden ihraç edilerek 15 Nisan'da öldürülmesi sadece bir kıvılcım oldu. Haftalar süren gösteriler 400 şehre yayıldı. Protestolar 200 bin askerin meydana yığılması ve göstericileri çapraz ateşe almasıyla sonuçlandı. Çin Resmi kaynaklarına göre 23, yabancı kaynaklara göre 3 ila 10 protestocu genç hayatını kayvbetti.  

 

28 Şubat Süreci

90’lar öğrenci hareketlerinin yoğun olarak gerçekleştiği, üniversitelerin sık sık eylemlere tanıklık ettiği dönemler. 95’ten itibaren bu protestolar gittikçe arttı. Ülkedeki toplumsal ve siyasi kavgalar devam ederken 28 Şubat 1997’de ordu yönetime el koydu, süreç Erbakan’ın istifasıyla sonuçlandı. 

 

Darbenin ardından 

28 Şubat 1997'de Milli Güvenlik Kurulu'nun “irticayla mücadele” gerekçesiyle aldığı kararlardan biri de kamu kurumlarında başörtüsünün yasaklanması oldu. Bununla birlikte YÖK’ün Aralık 1997’den itibaren üniversitelere başörtüsüyle girilmesini engellemesi beraberinde öğrenci protestolarını getirdi. Yasağa karşı çıkan öğrenciler, aylar boyunca İstanbul Üniversitesi Beyazıt kampüsü kapısının önünde oturarak eylem yaptılar. 

Bu eylemlerden istenilen sonuç alınamayınca, 1998’in Ekim ayında Türkiye’nin dört bir yanında on binlerce insanın katıldığı ‘Özgürlük için El Ele’ zincirleri yapıldı. Eylem polis müdahalesiyle karşı karşıya kaldı. 300’e yakın kişi gözaltına alındı.  Eylemden sonraki akşam öğrenci yurtlarına baskınlar yapıldı, gözaltılar devam etti.

 

1999 İran Protestoları 

1999 Temmuz’unda gerçekleşen öğrenci protestoları, İran’da İslam Devriminin ilk yıllarından beri görülen en şiddetli ve en yaygın halk gösterileri olarak gösterilmektedir. Tahran’daki protestoların başlangıcı reformcu gazete Salam'ın kapatılmasına dayanıyor. Başlangıçta sakince devam eden bu gösteriler bir öğrenci yurdunun basılması ve bir öğrencinin ölümüne neden olmasıyla alevlendi. Bu olay ülke çapında büyüyerek yaralıların ve can kayıplarının olduğu gösterilere ve isyana neden oldu. Olayların sonucunda 70’den fazla öğrencinin kaybolduğu ve 1000’den fazla kişinin gözaltına alındığı biliniyor.

 

1999 Seattle Protestoları 

Seattle’da yapılacak Dünya Ticaret Organizasyonu’na (WTO) karşılık başlayan protestolara yaklaşık 70.000 öğrenci katıldı. Hatta toplantının yapılacağı sokağı istila ettiler ve olayı bir sokak partisine dönüştürdüler. Sosyal medyasız o günlerde bile Seattle protestosu muhteşem bir taktikle yürütüldü, kostümler, köşelerin tamamen kapatılması gibi konular viral oldu ve bütün dünyada yayıldı. Ve evet, eğlenceli aktivizm zamanlarıydı.  

 

Boğaziçi Üniversitesi Protestoları

Rektör atamasını protesto etmek amacıyla 4 Ocak 2021’de başlayan gösteriler. Polis müdahalesi yaşandı ve çok sayıda öğrenci gözaltına alındı. Protestolar halen devam ediyor.

Bu yazıya ilk yorumu siz yazın.